Wielu rodziców i opiekunów zadaje sobie pytanie: czy dziecko może ponieść odpowiedzialność karną? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ w Polsce funkcjonuje odrębny system odpowiedzialności karnej nieletnich, który różni się zasadniczo od systemu dla dorosłych. Kiedy młody człowiek odpowiada za swoje czyny? Jakie środki można wobec niego zastosować?
Kto to jest „nieletni” w prawie karnym?
Polskie prawo posługuje się pojęciem „nieletniego” w kilku kontekstach, ale w uproszczeniu można przyjąć, że:
-
Do 13. roku życia – dziecko nie ponosi odpowiedzialności karnej.
-
Od 13 do 17 lat – sprawy dotyczące czynów karalnych są rozpatrywane przez sąd rodzinny na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
-
Od 17 lat – co do zasady, osoba odpowiada jak dorosły, zgodnie z Kodeksem karnym.
-
Wyjątkowo już od 15. roku życia można pociągnąć nieletniego do odpowiedzialności karnej jak dorosłego, ale tylko w przypadku najcięższych przestępstw (o tym niżej).
Co to są „czyny karalne”?
Nieletni nie są „skazywani” za przestępstwa – popełniają tzw. czyny karalne, które odpowiadają przestępstwom lub wykroczeniom z Kodeksu karnego, ale postępowanie wobec nich jest wychowawcze, a nie represyjne.
Czynami karalnymi mogą być np.:
-
pobicie,
-
kradzież,
-
rozbój,
-
znęcanie się nad zwierzętami,
-
niszczenie mienia,
-
posiadanie narkotyków.
Jakie środki może zastosować sąd rodzinny?
Zamiast kar, sąd rodzinny orzeka tzw. środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze. Przykłady:
-
upomnienie,
-
zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części, do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, do wykonania prac społecznych, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, w szczególności terapii uzależnień, psychoterapii, psychoedukacji, lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, do powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub do zaniechania używania substancji psychoaktywnej
-
nadzór odpowiedzialny rodziców albo opiekuna nieletniego;
-
nadzór organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, której celem statutowym jest praca z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, zapobieganie demoralizacji nieletnich lub pomoc w readaptacji społecznej nieletnich, pracodawcy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego;
-
nadzór kuratora sądowego,
-
skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
-
umieszczenie w rodzinie zastępczej lub ośrodku wychowawczym,
-
umieszczenie w zakładzie poprawczym (najsurowszy środek – stosowany wyjątkowo).
Czy 15-latek może trafić do więzienia?
Tak, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Zgodnie z art. 10 § 2 Kodeksu karnego, jeśli sprawca ukończył 15 lat, może odpowiadać jak dorosły, gdy popełnił jedno z najcięższych przestępstw, np.:
-
zabójstwo,
-
gwałt ze szczególnym okrucieństwem,
-
rozbój z użyciem broni,
-
ciężkie uszkodzenie ciała.
W takiej sytuacji sąd może – ale nie musi – zastosować przepisy Kodeksu karnego. To rozwiązanie jest traktowane jako ostateczność, zarezerwowana dla szczególnie brutalnych i demoralizujących czynów.
Jakie są konsekwencje dla nieletniego?
Choć nieletni nie mają „karalności” w rozumieniu dorosłych, to informacje o ich czynach trafiają do sądu rodzinnego i mogą wpłynąć na późniejsze decyzje dotyczące ich osoby. Przykładowe konsekwencje:
-
problem z uzyskaniem niektórych zaświadczeń (np. przy ubieganiu się o broń, licencje),
-
możliwe trudności z pracą w służbach mundurowych,
-
obowiązek naprawienia szkody lub przeproszenia pokrzywdzonego,
-
wpis w aktach sądowych, które – choć nie są jawne – mogą być znane w razie kolejnych postępowań.
Czy nieletni może mieć obrońcę?
Tak – i często powinien go mieć. W wielu przypadkach udział obrońcy jest nawet obowiązkowy. Adwokat może pomóc nieletniemu i jego rodzinie zrozumieć procedurę, przedstawić wnioski dowodowe, a także zadbać o respektowanie praw dziecka.
Kancelaria Adwokacka Klaudia Rupniak z Poznania specjalizuje się w sprawach karnych, w tym postępowaniach w sprawach nieletnich. Adwokat Klaudia Rupniak – karnista Poznań reprezentuje nieletnich we wszystkich etapach postępowania, zarówno przed Sądem Rodzinnym, jak i przed Sądem Karnym.
Szukasz adwokata karnego w sprawach nieletnich? Zadzwoń i umów się na spotkanie z adwokatem od spraw karnych – adw. Klaudią Rupniak – tel. 667134202
Podsumowanie
System odpowiedzialności karnej nieletnich w Polsce ma charakter wychowawczy, a nie represyjny. Celem nie jest ukaranie młodego człowieka, lecz danie mu szansy na poprawę. Granice wieku mają tu kluczowe znaczenie – zarówno dla rodzaju postępowania, jak i jego konsekwencji.
Jeśli Twoje dziecko zetknęło się z wymiarem sprawiedliwości – nie zwlekaj i skontaktuj się z adwokatem od spraw karnych nieletnich – tel. 667134202 – adwokat Klaudia Rupniak Poznań
Profesjonalne wsparcie może odegrać decydującą rolę w procesie nieletniego sprawcy czynu karalnego.
