Popełniłeś przestępstwo w przeszłości i zastanawiasz się, czy sprawa może wrócić i grozić Ci odpowiedzialność karna? A może słyszałeś o instytucji przedawnienia, ale nie wiesz, jak działa w polskim prawie karnym i które czyny mogą ulec przedawnieniu, a które nigdy? Sprawdź, jak długo można odpowiadać za przestępstwo, kiedy biegnie przedawnienie, a w jakich sytuacjach może zostać przerwane lub zawieszone – wszystkie odpowiedzi przygotowała dla Ciebie adwokat Klaudia Rupniak, karnista z Poznania.
Spis treści
- Przedawnienie w prawie karnym – definicja
- Okresy przedawnienia przestępstw
- Przedłużenie przedawnienia karalności
- Przedawnienie wykonania kary
- Zawieszenie i wyłączenie biegu przedawnienia
- Jak chronić się przed skutkami dawnych czynów karalnych?
Przedawnienie w prawie karnym – definicja
Przedawnienie w prawie karnym oznacza upływ czasu, po którym sprawca przestępstwa nie może być już ścigany lub orzeczona kara nie może być już wykonana. Innymi słowy, jeśli od popełnienia czynu lub wymierzenia kary minie określony prawem okres, osoba nie może już zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za ten czyn lub kary nie można wykonać.
Celem instytucji przedawnienia jest ochrona sprawcy przed nieograniczonym w czasie ryzykiem kary, a także zapewnienie pewności prawnej.
Okresy przedawnienia przestępstw – art. 101 k.k.
Zgodnie z art. 101 Kodeksu karnego, karalność przestępstwa ustaje po określonym czasie od jego popełnienia:
- 40 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa.
- 20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię.
- 15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat.
- 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
- 5 lat – w przypadku pozostałych występków.
Dodatkowe zasady:
- W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego karalność ustaje z upływem roku od momentu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy, nie później niż 3 lata od popełnienia czynu.
- Jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od momentu jego wystąpienia.
- Przestępstwa popełnione na szkodę małoletniego, zagrożone karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności, nie ulegają przedawnieniu przed ukończeniem przez ofiarę 40. roku życia.
Przedłużenie przedawnienia karalności
Zgodnie z art. 102 k.k. Przedawnienie może zostać przedłużone, w sytuacjach, gdy:
- W okresie przedawnienia wszczęto postępowanie karne – w takim przypadku karalność przestępstwa kończy się dopiero po 10 latach od zakończenia postępowania (dla poważnych przestępstw) lub po 5 latach dla pozostałych czynów.
- W toku postępowania pojawiło się uzasadnione podejrzenie popełnienia innego przestępstwa – przedawnienie tego przestępstwa liczy się od dnia podjęcia pierwszej czynności procesowej zmierzającej do ustalenia jego popełnienia.
Przedawnienie wykonania kary – art. 103 k.k.
Nie tylko ściganie, ale i wykonanie kary może ulec przedawnieniu:
- 30 lat – w przypadku kary pozbawienia wolności powyżej 5 lat lub kary surowszej.
- 15 lat – w przypadku kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 5 lat.
- 10 lat – w przypadku innych kar, środków karnych lub środków kompensacyjnych.
Zawieszenie i wyłączenie biegu przedawnienia – art. 104–105 k.k.
- Spoczywanie biegu przedawnienia – przedawnienie nie biegnie, jeśli przepisy uniemożliwiają wszczęcie lub kontynuowanie postępowania karnego (nie dotyczy braku wniosku lub oskarżenia prywatnego).
- Wyłączenie przedawnienia – niektóre przestępstwa w ogóle nie ulegają przedawnieniu, m.in.:
- zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne,
- zabójstwo popełnione przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych,
- przestępstwa seksualne na szkodę małoletniego poniżej 15 lat popełnione ze szczególnym okrucieństwem.
Jak chronić się przed skutkami dawnych czynów karalnych?
Jeżeli istnieje ryzyko odpowiedzialności karnej za dawne czyny, warto:
- Skonsultować się z adwokatem – specjalista oceni, czy przestępstwo uległo przedawnieniu i jakie są konsekwencje prawne.
- Zgromadzić dokumenty i dowody – np. świadectwa pracy, świadków, dokumenty potwierdzające miejsce pobytu w czasie czynu.
- Monitorować postępowanie – w przypadku wszczęcia sprawy adwokat pomoże skutecznie reagować.
Szukasz pomocy w sprawach karnych lub masz wątpliwości dotyczące przedawnienia przestępstw?
Skontaktuj się z adw. Klaudią Rupniak z Poznania – tel. 667 134 202
Kancelaria Adwokacka Klaudia Rupniak z Poznania posiada doświadczenie w sprawach karnych, w tym w analizie kwestii przedawnienia przestępstw sprzed lat i od lat chroni prawa swoich klientów.
